Bu yazımda tekrar yaşlılarımız etkileyen önemli bir hastalıktan bahsetmek istiyorum. Gerçi hastalığın ortaya çıkması günümüzde 40’lı yaşlardan itibaren olsa da özellikle yaşlı bireyleri daha çok etkilenmektedir. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı ya da halk arasında kısaltması ile bilinen KOAH. Kronik kelimesinin sözlük anlamı süreğendir. Kronik hastalık ise vücudun bir parçasını, bir organını tutan; yıllar boyunca devam eden ve herhangi bir tedavi ile iyileşme imkânı olmayan hastalıklar için kullanılan bir terimdir. KOAH uzun adından da anlaşılacağı üzere akciğerleri tutan bir hastalıktır. Yaşamamız için en önemli organlardan biri olan akciğerlerimizde bulunan nefes yollarında zamanla daralma olması sonucu nefes almada zorluk, geçmeyen öksürükler, sürekli balgam oluşması ile gösteren bir hastalıktır. Vücudumuzda hücrelerde, yemekler yoluyla aldığımız besinler kanda bulunan oksijenle yakılarak yaşamamız için gereken enerji üretilir ve bazı atıklar ortaya çıkar. Bu oksijen her nefes aldığımızda akciğerlerimizin yapısı sayesinde kana geçer, her nefes verdiğimizde ise karbondioksit kandan atılır.  Hücrelerimizi, evi ısıtan soba gibi, besinleri de kömür gibi düşünürsek kömürlerin yanıp evi ısıtması için sobanın temiz hava alıp yanma sonucu oluşan dumanın (karbondioksitin) bacadan rahat çıkması gerektiğini hepimiz biliyoruz. Vücudumuz da tıpkı bu şekilde çalışmaktadır. Eğer bu hava yoluda darlık olursa akciğerlerimize yeterince temiz hava girmez dolayısıyla hücreler yeterince oksijenlenemez, besinler düzgün yakılamaz ve enerji üretemi az olacağı için hastalarda sürekli bir yorgunluk hali olur. Kişiler yakın mesafelere bile yürümek istemez, günlük işlerini yapmak çok zor gelir ve zamanla kendilerini eve kapatır. Bu durum hastaların daha da güçten düşmesine, psikolojik olarak yıkılmalarına neden olur. Yaşam kalitesi düşen, enerjisi düşen ve kanındaki hava yeterince temizlenemeyen hastalarda zaman içinde başka hastalıkların da ortaya çıkması da kolaylaşır. KOAH’lı kişileri etkileyen ve ölümlerine neden olan hastalıkların başında özellikle solunum sistemini etkileyen zatürre, bronşit, grip gibi hastalıklar gelmektedir. KOAH, tüm dünyada en sık üçüncü ölüm nedeni olarak bilinmektedir ve özellikle sigara içen veya akciğerleri sürekli olarak dış etkenlere maruz kalan kişilerde görülmektedir. KOAH’ın en önemli belirtileri nefes darlığı veya nefes kesilmesi, geçmeyen öksürükler ve sürekli olan balgamdır. Hastalar öksürüklerinin, balgamlarının, nefes darlıklarının sigaranın veya sürekli maruz kaldıkları dumanın etkisi olduğunu düşünüp doktora başvurmadıkları için ülkemizde neredeyse 10 KOAH’lının 1 tanesi resmi tanı almaktadır. Özellikle sigara kullanımının sıklığı ve hastalığın yıllar içinde yavaş yavaş ortaya çıkmasından dolayı bir nevi kabullenişten dolayı kişiler doktora başvurmadığı için tanı konulamamakta bu sırada hastalık ilerlemekte dolayısıyla destekleyici ve yaşam kalitelerini arttırıcı tedavilerden uzak kalmakta veya geç kalmaktadır. Bu kadar ölümcül ve tedavisi olmayan bir hastalığın en önemli nedeni olarak tüm dünyada sigara (ve diğer tütün mamüllerinin) bağımlığı kabul edilmektedir. Sigara dumanının yanı sıra özellikle köylerde sobalarda veya mutfaklardaki ocaklarda kullanılan organik yakıtların dumanı (tezek, ağaç parçaları, odun) veya sürekli tozlu-dumanlı ya da havada parçacıkların uçuştuğu ortamlarda çalışmak da KOAH nedenleri arasında sayılmaktadır. Ortalama bir insanının 20 sene boyunca her gün bir pakete yakın sigara içmesi veya buna eş değer miktarda dumana maruz kalması KOAH oluşumu için zemin hazırlar. Sürekli maruz kalınan bu duman ve parçacıklar akciğerlerde ve hava yollarında iltihabi olaylara neden olur. Zamanla bu olaylar nefes yollarının ve akciğerlerin yapısını bozmakta, darlık oluşturmaktadır. Yazımın giriş kısmında tanım yaparken kronik hastalıkların iyileşmediğinden bahsetmiştim. Aynı zamanda KOAH belirtisi taşıyan kişilerin durumu kanıksadıkları için doktora başvurmadığını ve uygun tedavi almadığını da belirttim. Kronik hastalıklar iyileşmese bile kişilerin tanı konulduktan sonra alacakları uygun tedaviler hem hastalığın ilerlemesine hem de mevcut durumun büyük oranda ortadan kalkmasını sağlamaktadır. KOAH için hastalığın ilerlemesini engelleyecek en basit ve etkili yöntem “sigaranın bırakılması”dır. Sigara bırakıldıktan sonra uygulanan tedavilerinin başında nefes açıcı fısfıslar (inhaler) ve hava makinesine konulan sıvılar (nebüller) gelmektedir. Bunlar uygun bir şekilde ve düzenli kullanıldığında hastaların nefes alış-verişleri düzelmekte, besinlerin yakılması düzene girmekte, vücudun enerji üretimi artmakta dolayısıyla yaşam kaliteleri de artmaktadır. Bu tedavilerin yanı sıra destekleyici tedavi olarak aile hekimliğinde ömür boyunca bir kez ücretsiz vuruldukları zatürre aşısı, ve her sene vurulan grip aşısı hastaların durumunu kötüleştiren diğer hastalıklardan korumaktadır ayrıca hemen her hastalıkta olduğu gibi yaşlarına uygun yaptıkları spor ve sağlıklı beslenme ile günlük yaşantılarına çok rahat dönebilmektedir. Fakat her hastalıkta olduğu gibi KOAH için de en önemli unsur bu hastalığın en önemli nedeni olan “SİGARADAN UZAK DURARAK” bu hastalığa hiç yakalanmamaktır. Sigara KOAH’ın yanı sıra birçok kanserin (özellikle akciğer, pankreas, gırtlak olmak üzere) ve hastalığın en önemli nedenleri arasındadır. Erkeklerde sigara kullanımı ön planda iken kadınlarda aynı şekilde sayabileceğimiz odun-tezek yakımı ve özellikle köy evlerinde yemek pişirirken bu biyolojik yakıtların dumanına sürekli olarak maruz kalma sonrası veya sigaraya pasif içici olarak maruz kalmak akciğerlere alınan parçacıklı-dumanlı havaya karşı nefes yollarında çeşitli reaksiyonlar olmakta, normal dokunun yıkımı ve yerine yapım sırasında meydana gelen bozukluklarda darlık meydana gelmektedir. Oluşan bu darlık hem nefes alış verişte tıkanıklık hem de özellikle her nefes verirken ilerleyen safhalarda ıslık benzeri bir ses  çıkmasına neden olur. Bu oluşan olaylar hastalığın en önemli belirtilerinin yaşanmasına neden olur. KOAH belirtileri: Nefes darlığı, nefeste kesilme Hırıltı Sık ve geçmeyen öksürük Balgam Çabuk yorulma Geçmeyen bronşit, uzun süren gripler KOAH tedavisi olmayan bir hastalık olsa bile önlenebilir ve ilerlemesi engellenebilir bir hastalıktır. Eğer 40 yaş üzeri olup uzun süredir sigara içiyor, dumana maruz kalıyor veya tozlu-dumanlı ortamda çalışılıyorsa ve bu belirtiler varsa göğüs hastalıkları doktoruna başvurmak gerekir. KOAH tanısını koymanın en etkili, basit ve kolay yolu SFT denilen solunum fonksiyon testidir (nefes ölçüm testi de denilmektedir). Sigaradan ve sürekli dumandan-tozdan uzak durmak; düzenli spor yapmak, sağlıklı beslenmek, temiz havada yaşamak-çalışmak bu hastalığa yakalanma riskini çok büyük oranda azaltmaktadır. Bir sonraki yazımda görüşmek dileğiyle sağlıklı günler dilerim.